Rak: seryjny zabójca facetów

Wokół raka narosło wiele mitów. Najgorszy z nich to ten, że kiedy słyszysz diagnozę "nowotwór", czujesz się jak skazaniec, który właśnie usłyszał wyrok śmierci. A to nieprawda.

Medycyna potrafi już sobie poradzić z większością tych chorób, pod jednym wszak warunkiem - że nie zgłaszasz się do lekarza dopiero wtedy, gdy guz osiąga już rozmiary kapusty. Wtedy faktycznie bardzo często jest już za późno. Jednak jeśli zachowasz czujność i pojawisz się w gabinecie, gdy tylko zauważysz jakieś niepokojące zmiany, szanse wyleczenia są ogromne. Albo - jeszcze lepiej - żyj tak, żeby rak w ogóle nie wziął Cię na celownik. Od tego, jak żyjesz dziś, zależy, jak długo będziesz żył. Dosłownie.

W Polsce na raka umiera o 25% więcej mężczyzn niż kobiet. Pech? Nie. To kwestia naszego trybu życia.

Faceci chorują częściej

Kilka minut po wyjściu z gabinetu lekarskiego pacjent wraca, puka dwa razy, wsadza głowę przez drzwi i pyta:

- Przepraszam, doktorze, co to było to, na co choruję? Żaba? Ryba?

- Rak - odpowiada doktor. - Rak!

Bawi Cię ten dowcip? Niespecjalnie? Nic dziwnego, w końcu co czwarty z nas prędzej czy później taką właśnie diagnozę usłyszy. Nowotwory jakby się uwzięły na facetów. Częściej niż kobiety chorujemy i częściej też umieramy.

Jak wynika ze statystyk, w 2006 roku z powodu chorób nowotworowych zmarło 51 777 mężczyzn i "tylko" 39 855 kobiet. To znaczy, że co roku na raka umiera o 25% więcej facetów niż kobiet. W liczbie nowych zachorowań również "prowadzimy", chociaż tu różnice nie są już tak duże. Nowe przypadki to odpowiednio 64 092 i 61 927.

Liczby nie kłamią. Skąd się biorą te różnice? Kwestia genów? Nic z tych rzeczy. Raczej stylu życia i naszej niefrasobliwości. Według brytyjskiego Instytutu Badań Chorób Nowotworowych, aż połowy przypadków zachorowań można uniknąć, jeśli zmienimy tryb życia.

Różnice w zapadalności na choroby nowotworowe wynikają głównie z tego, że jesteśmy w większym stopniu niż kobiety przekonani o własnej nieśmiertelności. Uważamy, że choroby nas nie dotyczą i nawet jeśli na własne oczy widzimy umierających na raka płuc nieszczęśników, myślimy sobie, że to się, owszem, zdarza, ale przecież nie nam, nie mnie... Jasne, tych kilkadziesiąt tysięcy facetów, którzy w zeszłym roku zmarli na raka, myślało dokładnie tak samo.

Nie bój się bać raka

Jesteśmy facetami, więc pod tym względem mamy pecha. "Zachęcamy chłopców, żeby byli "twardzi" i nie zważali na ból, osobiste szczęście ani najrozmaitsze dolegliwości - mówi dr Marianne J. Legato, profesor medycyny klinicznej Uniwersytetu Columbia, autorka książki "Dlaczego mężczyźni umierają pierwsi". - Natomiast zniechęcamy ich do zwracania się po pomoc czy radę, jak złagodzić konsekwencje tej społecznej presji".

Większość facetów idzie do lekarza dopiero wtedy, gdy z bólu nie potrafi już wytrzymać. A wczesna diagnostyka to absolutna podstawa w walce z rakiem. Według American Cancer Society w wielu przypadkach, np. w tak typowo męskich odmianach raka, jak rak jądra czy prostaty, jeżeli zmiany nowotworowe zostaną wykryte wcześnie, uleczalność sięga 99%.

Spośród wszystkich osób w Polsce, u których wykryto raka, tylko 37% przeżywa 5 lat. W USA - ponad 60%.

"Tak wysoka skuteczność leczenia dotyczy jedynie raka jądra - studzi optymizm dr Joanna Didkowska z Centrum Onkologii Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie. - Ogólny odsetek przeżyć wśród mężczyzn wynosi 66%".

Też dużo. Czyli w gruncie rzeczy są to choroby uleczalne. Niech to Cię jednak za bardzo nie uspokaja. Odsetek wyleczeń, a dokładniej pięcioletnich przeżyć gwałtownie spada, jeżeli się ociągasz z wizytą u lekarza. W Polsce, gdzie ociągamy się zarówno my, faceci, jak i służba zdrowia (ech, te wielomiesięczne kolejki do specjalisty), odsetek wyleczeń sięga zaledwie 31%. Najmniejszy, bo zaledwie 10%, jest w przypadku raka płuc. To on też otwiera ranking nowotworów - największych zabójców facetów.

Zabójca nr 1: rak płuc

Raport Centrum Onkologii Instytutu im. M. Skłodowskiej-Curie nie pozostawia wątpliwości co do tego, który z raków jest największym zabójcą facetów. "Nowotwory złośliwe płuc są najczęstszym, dominującym nowotworem złośliwym u mężczyzn, stanowiącym około jedną trzecią zachorowań i zgonów z powodu nowotworów". Głównym oskarżonym w procesie o nowotwory mężczyzn, gdyby się taki kiedykolwiek miał odbyć, byłyby papierosy.

"W grupie mężczyzn w wieku 35-44 lat palenie tytoniu odpowiada za 94% przypadków nowotworów płuc, ale również np. za 53% wykrytych nowotworów pęcherza moczowego" - przestrzega dr Joanna Didkowska z Centrum Onkologii.

Na szczęście ten najgorszy z najgorszych jest w odwrocie. "W populacji mężczyzn nastąpiły w ostatnich dekadach korzystne zmiany polegające na zmniejszeniu odsetka palących, co przełożyło się na utrzymujący się od prawie 15 lat spadek częstości zachorowań (a co za tym idzie i zgonów) na nowotwory płuc. Ten korzystny zwrot dotyczył najpierw młodych mężczyzn, a od początku lat 90. także mężczyzn w średnim wieku" - czytamy we wspomnianym wcześniej raporcie. Dlatego podstawowa strategia walki z nowotworami brzmi: nie pal. Nie pal. Nie pal!

Pamiętamy słowa nieżyjącego już profesora Religi, który argumentował, że jego choroba nie jest związana z paleniem. Ale pamiętamy też, że przed śmiercią odwołał swoje słowa. Nawet jeżeli mechanizm nie jest do końca znany, to zależność zatrważająca. Ocenia się, że rak płuc dotyka dziesięciokrotnie częściej palaczy niż niepalących.

Im wcześniej rzucisz, tym większe masz szanse, że nie zachorujesz. Z badań opublikowanych w "British Medical Journal" wynika, że nawet rzucenie w ostatniej chwili, kiedy rak zostanie już wykryty, zwiększa o połowę szanse przeżycia kolejnych 5 lat.

Zabójca nr 2: rak jelita

Nowotwór jelita atakuje coraz częściej. Obecnie zajmuje w Polsce drugie miejsce na liście najbardziej zabójczych raków. Atakuje głównie osoby po 50., ale wcześniej też się zdarza, więc nie daj się zwieść, że Ciebie nie dotyczy. Najczęściej nowotwór powstaje z łagodnych początkowo polipów. Ocenia się, że proces "uzłośliwania" polipów trwa nawet 10 lat. Jeśli w tym czasie zrobisz sobie kolonoskopię, masz duże szanse wyleczenia, bo wcześnie wykryty rak jelita jest uleczalny w ponad 60% przypadków. Lekarze zalecają, żeby pierwsze badanie kolonoskopowe przeprowadzić w 50. roku życia i powtarzać co 10 lat.

A co możesz zrobić teraz? Jedz więcej warzyw i pełnoziarnistego pieczywa. Jedną z przyczyn powstawania polipów są zaparcia, a błonnik im skutecznie zapobiega. No i rzuć palenie. Wprawdzie palenie kojarzy się raczej z płucami niż z tym, no... powiedzmy, jelitami, ale - jak wyliczyli uczeni z National Cancer Institute - palenie zwiększa ryzyko raka jelita aż o 1/3.

Zabójca nr 3: rak prostaty

Jeżeli nie masz jeszcze 50 lat, na razie możesz spać spokojnie. Rak prostaty atakuje głównie starszych mężczyzn, a wyniki sekcji zwłok mężczyzn po 80. roku życia zmarłych na różne inne choroby wykazały obecność komórek rakowych w gruczole krokowym u większości z nich. Zalecenia na dziś: zrzuć nadwagę i kochaj się. Lekarze z Mayo Clinic zauważyli, że u ludzi otyłych rak prostaty ma cięższy przebieg, a naukowcy australijscy, że regularne orgazmy w młodym wieku zmniejszają ryzyko raka o 30%.

Zabójca nr 4: rak jądra

Jeżeli masz od 20 do 44 lat, to właśnie ten nowotwór grozi Ci w tej chwili najbardziej. Żeby go wykryć, raz w miesiącu zbadaj sobie jądra. Najlepiej pod prysznicem, bo ciepła woda rozluźnia worek mosznowy. Delikatnie chwyć jądro palcem wskazującym i kciukiem i "przetocz" je, szukając dziwnych zgrubień. To, co wyczujesz z tyłu w górnej części, to najądrze - ma tam być, więc się nie przejmuj.

Najważniejsze, byś nabrał tego nawyku i poznał swoje jądra. Dzięki temu, gdy coś się w nich zmieni - nie przegapisz. Pamiętaj też, że rak atakuje zwykle jedno jądro, a więc nawet jeśli trzeba je będzie wyciąć, zostanie Ci drugie - w pełni sprawne.

Byle nie pod nóż

Zobacz, co zrobić, żeby uniknąć rozpoznania...

W ciągu ostatnich 20 lat ilość przypadków raka płuc u mężczyzn w wieku 20-50 lat spadła o 30%. Bo mniej z nas pali.

Rak płuca

Odsetek: 24%

Obrona: nie pal

To najskuteczniejszy sposób. A jeśli już rzuciłeś - siemię lniane. Jak donosi "Journal of the American Medical Association", siemię zawiera lignany - fitoestrogeny, które chronią przed tym akurat rakiem. Trzecią linię obrony wyznaczają migdały. Jeśli ciągle jeszcze nie udało Ci się rzucić, zagryzaj chociaż fajki migdałami. Jak donosi "Journal of Nutrition", garść migdałów dziennie zmniejsza niekorzystny wpływ wolnych rodników o jedną trzecią.

Rak jelita

Odsetek: 12%

Obrona: wapń

Badanie opublikowane w "Journal of the National Cancer Institute" wykazało, że ludzie, którzy przyjmowali 1200 mg wapnia dziennie, byli mniej narażeni na tę chorobę. Co więcej, pozytywne skutki były odczuwalne jeszcze przez 5 lat po odstawieniu suplementu.

Rak prostaty

Odsetek: 11%

Obrona: seks

Według badań australijskiej Cancer Council pięć ejakulacji tygodniowo zmniejsza ryzyko raka prostaty o jedną trzecią. Forma dowolna. My polecamy piękną partnerkę, ale masturbacja też działa. Masz prawo do obrony koniecznej.

Rak pęcherza

Odsetek: 6%

Obrona: selen

Pismo "Cancer Prevetion Research" donosi, że selen, który ma silne działanie przeciwutleniające, zmniejsza znacząco ryzyko zachorowania na raka pęcherza, zwłaszcza u tych osób, które palą. Bogatym źródłem selenu są ziarna i orzechy.

Seryjny zabójca

Oto pięć rodzajów nowotworów, które są najgroźniejsze dla mężczyzn w wieku od 20 do 44 lat. Tych musisz strzec się najbardziej.

MH 04/2010