Odczulanie - czy alergię można wyleczyć?

Znów, jak co roku, zaczyna Ci lecieć z nosa, łzawią oczy, kichasz albo kaszlesz jak opętany. Jak co roku więc idziesz do apteki i kupujesz zapas tabletek, chusteczek i kropli do nosa, bo traktujesz alergię jak dożywotni wyrok. Jednak jeśli się postarasz i będziesz miał trochę szczęścia, możesz dostać ułaskawienie. Wystarczy się odczulić.

SPIS TREŚCI

1. Jak działa odczulanie?
2. Jakie alergie można wyleczyć odczulaniem?
3. Czy odczulanie jest już na zawsze?
4. Jak przebiega odczulanie
5. Dwa sposoby odczulania
6. Kiedy zacząć się odczulać
7. Co możesz zrobić w trakcie sezonu, kiedy nie warto zaczynać odczulania
8. Jak szybko działa odczulanie?
9. Uczulenie na zwierzaka - czy można się odczulić?
10. Odczulanie to jedyny sposób leczenia alergii
11. Uczulenie na jad owadów - czy można się odczulić?

Alergia to taka dziwna choroba, kiedy Twój układ odporności zachowuje się jak mały piesek, który wszystkiego się boi i wszystkich gryzie, również tych, którzy chcą go tylko pogłaskać. Pojawianie się obcych białek, które są nieszkodliwe, traktuje jak zagrożenie i uruchamia całą kaskadę reakcji, zupełnie jakby wykrył groźnego wirusa. Stąd biorą się katar, kaszel, zaczerwienienie i swędzenie.

Te objawy tylko na pierwszy rzut oka wyglądają na błahe. Oprócz tego, że są zwyczajnie uciążliwe, podkopują też zdrowie całego organizmu. Alergicy gorzej sypiają, częściej łapią przeziębienia, częściej też mają problemy z układem krążenia. Alergia wziewna zwiększa także ryzyko astmy, która jest potencjalnie śmiertelnym zagrożeniem. Nie wspominając już o najpoważniejszej formie reakcji alergicznej – wstrząsie anafilaktycznym, który jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia.

Dlatego tak ważne jest, żeby alergię zacząć leczyć jak najszybciej, żeby się nie rozwijała. A jeśli się tylko da, spróbować się jej pozbyć na stałe, czyli właśnie odczulić. O pomoc w wyjaśnieniu zawiłości związanych z odczulaniem poprosiliśmy dr. n. med. Marka Kaszubę, specjalistę alergologa i chorób wewnętrznych z Centrum Medycznego Sublimed w Krakowie.

Jak działa odczulanie alergii

„Odczulanie, które fachowo nazywamy immunoterapią alergenową, polega na wielokrotnym podawaniu szczepionki alergenowej – mówi dr Kaszuba. – Ma ono prowadzić do wytworzenia się tolerancji immunologicznej na alergen zawarty w szczepionce i złagodzenia lub nawet ustąpienia objawów związanych z naturalną ekspozycją na ten czynnik”. Taka jest idea odczulania; na tej samej zasadzie działają wszystkie formy odczulania, niezależnie od tego, co wywołuje reakcję alergiczną.

Jakie alergie można odczulić?

Niestety, nie każdy rodzaj alergii równie dobrze poddaje się immunoterapii alergenowej. „Do chorób, w których odczulanie jest bardzo skuteczne, należy alergiczny nieżyt nosa, alergiczne zapalenie spojówek, alergia na jad owadów oraz astma alergiczna – mówi dr Kaszuba. – Największą skuteczność obserwujemy w przypadku odczulania na jad owadów błonkoskrzydłych: sięga ona aż do 95-98%. Jest to jedna z najbardziej efektywnych interwencji, stosowanych współcześnie w medycynie.

W leczeniu odczulaniem alergicznego nieżytu nosa skuteczność jest nieco mniejsza, ale nadal wysoka – szacuje się ją na 80%, szczególnie w przypadku odczulania na trawy czy drzewa i roztocza”. Astma alergiczna nieco trudniej poddaje się odczulaniu, ale to nie znaczy, że nie warto próbować.

Pamiętaj, że nawet jeśli nie uda się całkowicie pozbyć objawów, to choćby ich złagodzenie jest warte poświęconego czasu. Lepiej tracić oddech raz na jakiś czas niż kilka razy dziennie, prawda?

ZOBACZ TEŻ: Skąd się bierze alergia pokarmowa?

Odczulanie - jak długo działa?

Żeby pobyć się alergii, musisz uzbroić się w cierpliwość, bo według zaleceń ekspertów odczulanie powinno trwać od 3 do 5 lat przy dobrej tolerancji tej metody leczenia. Dopiero po takim rozłożonym w czasie procesie można się spodziewać trwałych efektów. „Rezultaty leczenia mogą być obserwowane przez pacjenta przez 5-10 lat lub dłużej. W przypadku odczulania na jad owadów efekty mogą utrzymywać się nawet 25 lat po zakończeniu terapii” – wyjaśnia dr Kaszuba.

Kilka lat leczenia, żeby pozbyć się alergii na pięć lat? Czy skórka jest warta wyprawki? Zdecydowanie! Po pierwsze, sam proces odczulania nie jest przesadnie obciążający, po drugie zaś, efekty odczulania mogą trwać kilka razy dłużej niż leczenie, czyli możesz przez kilka sezonów cieszyć się życiem pełną gębą, bez nieprzespanych nocy, stale zapchanego nosa i świszczącego oddechu. Odczulanie na jad owadów zaś może zwyczajnie uratować Ci życie.

Jak wygląda odczulanie?

Zacząć musisz od wizyty u alergologa, który oceni, czy nadajesz się do odczulania. Trzeba będzie przeprowadzić sporo testów, bo sukces zależy od precyzyjnego dobrania szczepionki. Może się okazać, że w Twoim przypadku odczulanie jest niemożliwe, a wręcz niewskazane. Immunoterapii nie zaleca się między innymi u chorych na celiakię, bielactwo czy łuszczycę oraz w paru innych chorobach. Jednak w większości przypadków można przynajmniej rozpocząć proces.

SPRAWDŹ RÓWNIEŻ: Niecodzienne objawy alergii. Nie przegap ich. [WH]

Metody odczulania alergii - iniekcyjna i podjęzykowa

Do wyboru są dwie metody. „Pierwsza z nich, metoda iniekcyjna (czyli po prostu zastrzyki), ma już ponad 100-letnią historię – mówi dr Kaszuba. – Druga to metoda podjęzykowa, w której stosujemy podawane podjęzykowo roztwory alergenowe albo tabletki podjęzykowe. W obu tych metodach dawka alergenów jest zwiększana stopniowo.

W przypadku metody iniekcyjnej pacjent otrzymuje w zastrzyku alergen: w pierwszej fazie odczulania zwykle co tydzień, przez dwa do czterech miesięcy. Następnie dany środek aplikuje się co miesiąc przez przynajmniej 3 lata. Iniekcje podawane są przez alergologa albo wyszkoloną pielęgniarkę pod nadzorem lekarskim w gabinecie alergologicznym”. Po każdym zastrzyku musisz pozostać przez 30 minut pod obserwacją. To na wypadek pojawiania się działań niepożądanych, w tym oczywiście najniebezpieczniejszego z nich – wstrząsu anafilaktycznego.

Nie martw się jednak na zapas. Wstrząsy występują bardzo rzadko. Preparaty do metody iniekcyjnej są refundowane przez NFZ. Preparaty podjęzykowe (w formie tabletki albo roztworu z alergenem) można brać samodzielnie, co jest wygodniejsze, tyle że trzeba to robić codziennie. Ta druga metoda nie jest jednak refundowana, a opakowanie może kosztować nawet kilkaset złotych. Czasami jednak, zwłaszcza jeżeli do alergologa musisz dojeżdżać daleko, tracić czas i pieniądze na paliwo, mimo braku refundacji metoda podjęzykowa może być finansowo korzystniejsza. 

Kiedy zacząć się odczulać?

Jeżeli właśnie doszedłeś do wniosku, że warto się ze swoją alergią rozprawić, to bardzo dobra decyzja. Z badań wynika, że im wcześniej rozpocznie się proces odczulania, tym lepsze efekty udaje się osiągnąć. „Choroba alergiczna, która trwa wiele lat, nasila się z biegiem czasu i dużo trudniej poddaje się odczulaniu. Możemy już rozpocząć odczulanie u dzieci, które ukończyły 5. rok życia. U młodych pacjentów efekty tej terapii są na-prawdę spektakularne” – wyjaśnia alergolog. W większości przypadków trzeba jednak starannie wybrać moment rozpoczęcia kuracji.

Zacznij terapię po sezonie

Najlepiej rozpocząć odczulanie w momencie, gdy ekspozycja na alergen jest jak najmniejsza. Jeżeli chcesz się pozbyć alergii sezonowej, terapię najlepiej rozpocząć jesienią albo zimą. Czy to znaczy, że pozostaje Ci tylko czekać kilka miesięcy? Niekoniecznie. Już teraz możesz zacząć przygotowania.

„Wiosna to dobry moment, żeby obserwować się pod kątem dolegliwości, ponieważ ustalenie, kiedy pojawią się pierwsze objawy, jest bardzo pomocne dla wyboru odpowiedniego składu szczepionki – zaleca dr Kaszuba. – Od tego będzie zależała jej skuteczność. Do prawidłowego zakwalifikowania pacjenta do odczulania nie wystarczy wynik testów skórnych albo oznaczenia z krwi. Musimy dodatkowo wiedzieć, przy kontakcie z którym alergenem pacjent ma określone objawy. I dopiero wtedy, łącząc informacje z wywiadu z wynikami badań, możemy odpowiednio dobrać skład szczepionki do odczulania”.

Dlatego nie czekaj na najlepszy moment, tylko już teraz zacznij się obserwować. Zanotuj sobie, w którym tygodniu pojawiły się u Ciebie pierwsze objawy alergii w sezonie i jakie to były objawy. Dzięki temu jesienią Twojemu lekarzowi łatwiej będzie prawidłowo zaplanować proces odczulania. Zaplanować, bo terapia będzie trwała przez cały rok, gdyż najskuteczniejsze jest odczulanie całoroczne, które kontynuuje się również w okresie pylenia. Rzecz w tym, żeby zacząć leczenie, gdy alergenów nie ma w powietrzu.

ZOBACZ TEŻ: Spuchnięte powieki - czy to zawsze objaw alergii?

Odczulanie 0 jak szybko zacznie działać?

Tutaj znów przyda się cierpliwość. Zdaniem dr. Kaszuby najszybciej efekty obserwuje się w przypadku alergii na alergeny sezonowe. „Jeśli odpowiednio wcześnie rozpoczniemy odczulanie, jesteśmy w stanie zaobserwować poprawę już podczas najbliższego okresu pylenia. Natomiast w przypadku alergii całorocznej pierwsze rezultaty przychodzą po pół roku leczenia, a wyraźne są po roku od wprowadzenia terapii” – mówi lekarz.

Uczulenie na psa lub kota - czy można się odczulić?

Zasada, żeby rozpoczynać immunoterapię jesienią lub zimą, nie dotyczy osób, które są uczulone na alergeny roztoczy kurzu domowego oraz zwierząt domowych: psa i kota. W przypadku tych uczuleń można rozpocząć odczulanie praktycznie w dowolnym momencie. Dr Kaszuba radzi jednak, żeby zaczynać terapię w miesiącach wiosenno-letnich, gdy stężenie tych alergenów jest nieco mniejsze. Jeśli więc prychasz i łzawisz, gdy tylko wchodzisz do pomieszczenia, gdzie jest pies czy kot, właśnie to jest najlepszy moment na rozpoczęcie procedury.

Immunoterapia to jedyny sposób leczenia alergii

„W ostatnich latach w Europie ponaddwukrotnie zwiększyła się liczba osób cierpiących na alergie. Liczba naturalnych alergenów nie zwiększyła się, ale przybyło uczulających substancji chemicznych” – mówi w rozmowie z PAP alergolog prof. Ewa Czarnobilska. Mamy więc do czynienia z czymś w rodzaju epidemii i nic nie wskazuje na to, żeby miało się to zmienić. Większość cierpiących osób ogranicza się do regularnego stosowania dostępnych bez recepty środków antyalergicznych. To jest znacznie prostsze, bo są one łatwo dostępne i relatywnie tanie.

„Jednak leki, takie jak preparaty donosowe czy tabletki przeciwhistaminowe, działają tylko objawowo – przestrzega dr Kaszuba. – Nie usuwają przyczyny choroby alergicznej. Tylko immunoterapia daje szansę na leczenie przyczynowe. Odczulanie oczywiście ma za zadanie zmniejszyć nasilenie objawów choroby alergicznej, w związku z czym zmniejsza też zapotrzebowanie na leki stosowane z powodu tej choroby.

Ale wiemy z badań, że odczulanie zmniejsza także ryzyko nabywania kolejnych uczuleń, a u chorych na alergiczny nieżyt nosa ogranicza ryzyko wystąpienia astmy w przyszłości”. Ten efekt nie jest spektakularny, bo przecież nie zauważamy tego, co nas ominęło. To trochę tak, jak ze zdrowym odżywianiem (odpowiednia dieta może też złagodzić objawy alergii), rzuceniem palenia, myciem rąk i każdą inną formą profilaktyki. Nikt nie jest w stanie ocenić, przed jakimi chorobami i cierpieniami ochronił go zdrowy tryb życia, jednak gdybyśmy tego nie robili, szybko byśmy pożałowali. Z alergią jest podobnie. Jeśli zdecydujesz się na odczulanie, poprawisz jakość swojego życia i zmniejszysz ryzyko pogorszenia sytuacji.

Uczulenie na jad - odczulanie może ocalić życie

Szczególnym przypadkiem jest uczulenie na jady owadów błonkoskrzydłych, zwłaszcza u pacjentów, u których wystąpiły groźne dla życia reakcje anafilaktyczne po użądleniu. „U takich osób odczulanie ma za zadanie zabezpieczyć przed ponownym epizodem niebezpiecznej reakcji. W przypadku tego typu alergii jest to więc bardzo skuteczne leczenie z wyboru, które jest w stanie ocalić życie wielu ludzi” – mówi doktor Kaszuba. Jak wielu?

Według danych Polskiego Towarzystwa Alergologicznego najcięższych rodzajów reakcji alergicznych – anafilaksji po użądleniu – doświadcza 1-3 proc. populacji. Jak łatwo policzyć, w przypadku ludności Polski to ponad milion osób zagrożonych zgonem, jeśli użądli je pszczoła i nie dostaną odpowiednio szybko adrenaliny. Upowszechnienie odczulania może zredukować tę liczbę.