Kolano: staw do zadań specjalnych

Co trzeci pacjent zgłaszający się do ortopedy ma problemy z kolanami. Bo kolano to jedna z najbardziej skomplikowanych konstrukcji organizmu, która - by działać bez szwanku przez lata - wymaga odrobiny uwagi.

Kolano - najbardziej pracowity staw w organizmie

Jego szczególna podatność na urazy wynika z faktu, że jest przeznaczony przede wszystkim do chodzenia, a obciążany wszelkimi możliwymi sportami, jakie jest w stanie wymyślić człowiek. Poza tym, więzadeł kolanowych nie można chronić z przyczyn biomechanicznych - jest to staw, który z jednej strony musi być bardzo stabilny, bo jednym z jego głównych zadań jest utrzymywanie naszego ciała w pozycji pionowej, z drugiej natomiast powinien być również mobilny, by umożliwić nam wykonywanie wszystkich czynności, do których angażujemy go na co dzień: chodzenia, biegania, skakania, kucania, uprawiania sportów, wchodzenia po schodach itd. Dlatego nazywany jest "koszmarem inżyniera".

Ochrona kolan na 9 sposobów

Jedz śniadania

Według American Heart Association, osoby, które jedzą śniadania, są aż o 40% mniej narażone na otyłość, gdyż do 3 godzin po wstaniu uaktywniają swój metabolizm i lepiej spalają kalorie. A nadwaga to problem dla łąkotek, amortyzujących tarcie kości udowej o piszczel - im większy nacisk, tym szybciej się ścierają. Np. przy wchodzeniu po schodach obciążenie kolan jest czterokrotnie większe niż przy chodzeniu po płaskiej powierzchni. Jeśli masz 10 kg nadwagi, Twoje kolana muszą już unieść dodatkowych 40.

Rozgrzewaj się

Tak jak nierozgrzany silnik jest narażony na większe zużycie, ze względu na pracę niemal na sucho (tarcie metalu o metal), tak i nierozgrzane stawy nie mają wystarczającej ochrony w postaci mazi stawowej, która łagodzi tarcie i chroni przed zbytnim naciskiem kości na kość.

Dr Grzegorz Świsulski, specjalista ortopeda: "Właśnie po to natura stworzyła torebkę stawową, by wypełniająca ją maź, przemieszczając się, amortyzowała i chroniła staw przed zwyrodnieniem wynikłym z uszkodzeń mechanicznych". Rozgrzewkę potraktuj więc jak konieczną prewencję. W przeciwnym razie możesz doprowadzić do przerwania torebki i wysięku lub do naderwania mięśni.

Pożegnaj wieprz-maca

Co za dużo to niezdrowo. Tych, którzy przesadzają z konsumpcją (zwłaszcza mięsa i używek), może spotkać los wielu władców, którzy cierpieli na tę chorobę. Mowa o dnie moczanowej, zwanej kiedyś chorobą bogaczy. To nawracające ostre zapalenie stawów (zwłaszcza palucha u nogi i stawu kolanowego), wywołane odkładaniem się w ścięgnach i więzadłach kryształów moczanowych. Wytrącają się one przy nadmiernym stężeniu kwasu moczowego we krwi (norma u mężczyzny to ok. 7mg/0,1 l), jednego z produktów przemiany materii.

"Zaburzenia przemiany kwasu moczowego powoduje, poza genetyką, niewłaściwa dieta, w której rolę winowajców pełnią purynowe związki zasadowe, zawarte głównie w wieprzowinie, kofeinie i teobrominie (składnik kakao) oraz alkoholu" - wyjaśnia dr Grzegorz Świsulski.

Jeśli więc w Twojej rodzinie ktoś cierpi na dnę albo nagle odczuwasz bóle palucha u nogi lub kolana, niespowodowane kontuzją, sprawdź poziom kwasu moczowego we krwi. Jeśli jest zbyt wysoki, wyeliminuj z diety podroby, alkohol i ogranicz ilość mięsa do 100 g dziennie, a kawy czy kakao do jednej filiżanki dziennie.

Lecz anginy

Starzy lekarze mawiają: angina kąsa serce i liże stawy - imają rację. Angina to nie tylko zapalenie migdałków, to choroba ogólnoustrojowa, którą wywołują bakterie, głównie paciorkowce.

"Niedoleczona angina nadal stanowi ognisko choroby i może dać powikłania, nawet odległe w czasie, np. zaatakować zastawki serca lub spowodować zapalenie stawów" - mówi dr Robert Starzec. Wtedy, zwłaszcza w ostrej fazie choroby, zniszczeniu ulegają chrząstki stawowe i łąkotki. A staw kolanowy pozbawiony w ten sposób ochrony przed tarciem ulega zwyrodnieniu.

Dlatego grzecznie lecz anginę antybiotykiem (minimum 7 dni) i nie przerywaj terapii, gdy tylko poczułeś, że Ci się polepszyło.

Używaj prezerwatyw

Jedna gorąca noc z fantastyczną nieznajomą może zrujnować Twoje stawy. Dosłownie. Dr Piotr Chłosta, specjalista urolog: "Jeśli zarazisz się rzeżączką, to poza tym, że będziesz miał kłopoty z oddaniem moczu (bo to bolesne), jeszcze może pojawić się zapalenie stawów, kolanowego także".

Podobnie może się przydarzyć, jeśli wprowadzą się do Ciebie chlamydie, drobnoustroje, też wędrujące chętnie drogą płciową. Z tym, że dopadną większość stawów w ciele. Dlatego dla dobra i przyszłych podbojów, i kolan, pamiętaj o gumce przed każdą randką w ciemno.

Wybierz dobrą porę ćwiczeń

I najlepsza rozgrzewka nie pomoże, gdy kondycja siada. Specjaliści medycyny sportowej są jednomyślni: większość urazów kolan zdarza się wieczorem, gdy jesteś znużony, koncentracja i kondycja spadają, a ciało bardziej potrzebuje wypoczynku.

Jednak, jak mówi Dariusz Łoś, trener lekkoatletyczny koszykarzy Śląska Wrocław: "Sam musisz ocenić, w którym momencie dnia organizm najlepiej znosi wysiłek, a koordynacja psychoruchowa jest najlepsza, i spróbuj tak dobrać godziny treningu, by w pełni wykorzystać swój potencjał".

Wzmocnij nogi

Poniższe ćwiczenia, zaproponowane przez Dariusza Łosia, pozwolą Ci wzmocnić mięśnie nóg i uniknąć kontuzji kolana.

• Po pierwsze, trenuj siad narciarski. Oprzyj się o ścianę, tak aby uda i łydki tworzyły kąt prosty, stopy oprzyj mocno na podłodze. Wytrzymaj w tej pozycji od 1 do 3 minut.

• Po drugie, w siłowni prostuj nogi w siadzie z obciążeniem. Wzmacniasz w ten sposób mięsień czworogłowy.

• Po trzecie, wzmocnij mięśnie tylne uda. Zginaj nogi w leżeniu na brzuchu z obciążeniem.

• Po czwarte, zadbaj o mięsień brzuchaty łydki. Wspinaj się naprzemiennie na palce, trenuj na stepie. Wykonuj 2-3 serie po 10 powtórzeń przy obciążeniu 1/3-1/2 ciężaru ciała.

Noś wkładki ortopedyczne

Przy płaskostopiu - podczas chodzenia, a zwłaszcza biegania - kolana ulegają nienaturalnemu wychyleniu do wewnątrz. To powoduje, że rzepka wraz z całym kolanem ulega rotacji wewnętrznej, a chrząstka pod nią ściera się lub pęka. Dlatego noś w obuwiu specjalne wkładki regulujące łuk stopy, np. wkładki Scholla (pełną - płaskostopie podłużne i poprzeczne - 26 zł, a do poprzecznego - ok. 20 zł) lub wkładki Formthotics, modelowane indywidualnie (koszt wraz z badaniem od 200 zł.).

Stosuj zasadę 10%

Dariusz Łoś: "Cokolwiek trenujesz, nie zwiększaj obciążeń za szybko. Jeżeli ćwiczysz 2-3 razy w tygodniu, możesz zwiększyć liczbę przebiegniętych kilometrów lub czas ich pokonywania czy liczbę powtórzeń w serii o około 10% co 2 tygodnie. W ten sposób płynnie przyzwyczaisz kolana do zwiększających się obciążeń i unikniesz kontuzji".

Jak zbudowane jest kolano?

Kolano to jeden z największych i najbardziej obciążonych stawów w ciele ludzkim. Dzieje się tak dlatego, że stabilizuje on ciało na przedłużeniu dwóch największych kości pełniących rolę dźwigni - udowej i piszczelowej.

Wawrzyniec

Mięsień czworogłowy uda: Należy do grupy mięśni stabilizujących kolano, decyduje również o jego wyproście.

Torebka stawowa: Wypełniająca ją maź stawowa zapobiega tarciom kości udowej o piszczelową i chroni staw przed zwyrodnieniem.

Rzepka: Podpiera mięsień czworogłowy uda, wpływa na prawidłowy wyprost kolana.

Łąkotka: Poprawia zwartość stawu, przenosi obciążenia i osłania części chrzęstne, ogranicza maksymalne zgięcie i wyprost stawu kolanowego.

Kość udowa: Najdłuższa i jedna z najbardziej obciążonych kości w organizmie człowieka, stanowi jedną z głównych dźwigni organizmu.

Więzadło poboczne piszczelowe: Ogranicza koślawość i rotację zewnętrznej piszczeli.

MH