Co badać, gdy masz 20, 30 i 40 lat?

Sporo grasz i wydaje Ci się, że w realu też jesteś nieśmiertelny.

Nie dajmy się zwariować. Jesteś w szczytowej formie i jeśli nic Ci nie dolega, nie musisz się jakoś szczególnie badać. Nie musisz. Ale warto. Potraktuj to jak inwestycję – jeśli zadbasz o siebie dziś, w przyszłości wydasz mniej na lekarzy. Dużo mniej.  

Zbadaj jądra

Gdy masz 20 lat, statystycznie jesteś nowotworoodporny. Z jednym wyjątkiem – to właśnie w trzeciej dekadzie życia najczęściej atakuje rak jądra. Niestety, łatwo go przegapić, bo nie boli, póki nie urośnie tak duży, że zacznie uciskać nerw. Dlatego warto samemu się zbadać przynajmniej raz w miesiącu, najlepiej w trakcie ciepłej kąpieli – wtedy worek mosznowy jest rozluźniony i lepiej wszystko wyczujesz. Kontroluj jądra, obracając je między kciukiem a palcami. Uciskaj delikatnie, sprawdzając ich spoistość i obecność guzków. Prawidłowe jądro jest gładkie i elastyczne. Z tyłu znajdziesz najądrze – to takie jakby zgrubienie.

Uwaga – badaj się regularnie, wtedy łatwiej zauważysz zmianę. Gdy dostrzeżesz nieprawidłowości, np. bezbolesne powiększenie i stwardnienie jądra, nierówności i grudki, lub gdy pojawi się ból etc. – idź do urologa. Nie bój się –wcześnie wykryty nowotwór jądra jest całkowicie wyleczalny w ponad 90% przypadków.

Zbadaj zęby

Nawet jeśli zęby Cię nie bolą i nie widzisz żadnych zmian, raz w roku, a najlepiej raz na pół roku idź do dentysty na przegląd. Mamy na to trzy argumenty. Pierwszy – finansowy. Jeśli zęby będą zdrowe i nie będą wymagały żadnej interwencji, kosztuje to niewiele, często jest za darmo. A jeśli coś będzie nie tak – im szybciej zaczniesz leczenie, tym niższe koszty.

Drugi argument – ból. Chodząc regularnie na przeglądy, zmniejszasz ryzyko, że zęby będą Cię bolały. I trzeci, najważniejszy argument – zdrowie. "Stomatolodzy oglądają nie tylko zęby – wyjaśnia dr Agata Weksej, stomatolog ze Sfery Zdrowego Uśmiechu z Bielska-Białej. – Patrzą na całą jamę ustną i mogą np. zauważyć choroby dziąseł, anemię, cukrzycę, a nawet niektóre nowotwory". Wspomnieliśmy o tym, że ładne zęby działają na dziewczyny? 

Zbadaj krew

Badanie krwi ma tę zaletę, że potrafi wykryć choroby, gdy dopiero zaczynają się rozwijać. Dlatego właśnie raz na trzy lata zrób je. Podstawowe zupełnie wystarczy. Ważne jest też sprawdzenie poziomu cukru. Cukrzyca atakuje coraz więcej młodych ludzi. Zachowaj ostrożność, zwłaszcza gdy masz nadwagę.

Zbadaj HIV

O zakażeniu HIV nie mówi się już tak dużo, jak jeszcze 15 lat temu, ale jeśli zdarzało Ci się uprawiać przygodny (nie mówiąc już o przydrożnym!) seks, lepiej zrób test co najmniej raz w roku. Badanie jest za darmo, anonimowe (lista punktów na www.aids.gov.pl), a odpowiednio wczesne rozpoczęcie leczenia na całe lata potrafi powstrzymać rozwój AIDS. No i wiedząc, że jesteś nosicielem, nie będziesz zarażał innych. 

Ile to kosztuje

• Badanie jąder 0 zł
• Przegląd zębów 0-100 zł
• Morfologia + OB 25 zł
• Glukoza 10 zł
• Badanie WR (kiła) 12 zł
• Profil lipidowy 20 zł
• Ciśnienie krwi 0 zł
• Tętno 0 zł
• Wizyta u okulisty 75-250 zł
• Kolonoskopia 250-1000 zł
• Prostata per rectum 80-200 zł
• Spirometria 30-50 zł
• Laboratorium snu 400-1800 zł
• HIV 0 zł
• Alergeny wziewne (pakiet) 100-150 zł
• Alergeny pokarmowe (pakiet) 100-150 zł 

Wyszumiałeś się. Zaczynać myśleć o bezpieczeństwie. 

Po trzydziestce jesteś już dorosły. A to oznacza często, że śpisz mniej (dzieci!), więcej siedzisz (praca!) i mniej się ruszasz (TV). Wszystkie te elementy sprawiają, że zaczyna Ci się zmieniać sylwetka – brzuch się zaokrągla sam z siebie, plecy garbią, a mięśnie tracą moc. Najwyższy czas na nieco dokładniejszy przegląd. Rób to samo, co 20-latek, i dodaj kilka badań.

Zbadaj cholesterol

Po 30. r.ż. warto sprawdzić poziom cholesterolu, a dokładniej zrobić sobie tzw. profil lipidowy, który oprócz ilości całkowitego cholesterolu we krwi oznaczy również m.in., jaki jest stosunek pożądanej frakcji HDL do szkodliwej LDL. Gdy wyniki będą odbiegały od normy, lekarz podpowie Ci, co zrobić, żeby usprawnić gospodarkę tłuszczową.

Nieprawidłowa zwiększa ryzyko chorób układu krążenia. Gdy on zaczyna szwankować, grożą Ci miażdżyca, zawał, wylew, a także problemy z erekcją. Notabene, to działa również w drugą stronę. Jeśli masz kłopoty ze wzwodem, sprawdź swój układ krążenia.

Zbadaj ciśnienie

Nadciśnienie nie boli. Nadciśnienie nie jest zarezerwowane dla dyrektorów i emerytów – coraz częściej występuje u młodych ludzi. Wg badań uczonych z University of North Carolina, w USA za wysokie ciśnienie krwi ma już 19% ludzi w okolicach trzydziestki. A czym grozi? Mnóstwem nieprzyjemnych konsekwencji.

Od powolnego niszczenia serca, przez zaburzenia pracy nerek, aż po takie gwałtowne nieszczęścia, jak tętniaki, wylewy i zawały. Na szczęście z nadciśnieniem można walczyć. Przy łagodnym wystarczą zmiany stylu życia, w poważniejszych przypadkach trzeba sięgnąć po leki. Zmierzenie ciśnienia jest proste. Wystarczy, że raz w roku, u cioci na imieninach, poprosisz o ciśnieniomierz i sam sobie sprawdzisz.

Elektroniczne są banalnie proste w użyciu. Pamiętaj tylko, by położyć ramię na stole, mniej więcej na wysokości serca, i powtórzyć pomiar. Nie ma znaczenia, czy mierzysz na lewej, czy prawej ręce. Podczas pomiaru nie ruszaj się, nie rozmawiaj i nie śmiej. Idealne ciśnienie to 120/80 mm Hg. Jeśli wzrośnie powyżej 130/90 – idź do lekarza. Nie musi to być kardiolog, wystarczy lekarz rodzinny.

Zbadaj tętno

Jeśli ostatni raz umówiłeś się z kumplami na meczyk kilka lat temu, a gdy masz do pokonania dwa piętra odruchowo wybierasz windę, Twoja kondycja, czyli zdolność do wysiłku, prawdopodobnie mocno siadła. Najłatwiej sprawdzić, w jakiej jesteś formie, licząc tzw. tętno spoczynkowe.

Przyłóż palec wskazujący i środkowy do nadgarstka, po wewnętrznej stronie. Licz uderzenia przez 60 sekund. Serce większości mężczyzn bije od 50 do 90 uderzeń na minutę. U Ciebie tętno nie powinno przekraczać 75. Jeśli masz szybsze, najwyższy czas trochę się poruszać. Możesz zacząć od spacerów szybkim krokiem – wystarczy pół godziny dziennie.

Zbadaj oczy

Prawdopodobnie blisko dwadzieścia lat spędziłeś, wgapiając się godzinami w monitor komputera. Najpierw w wyłażące znikąd zombie, ostatnio coraz częściej w tabelki Excela. Najwyższy czas sprawdzić, jak zniosły ten wysiłek Twoje oczy. Okulista (zajrzyj do niego co 3 lata) sprawdzi, czy masz ostry wzrok, a jeśli nie, zapisze szkła korekcyjne. Badanie okulistyczne może też wykryć inne choroby.

M. in. w oku bardzo szybko widoczne są zmiany spowodowane przez cukrzycę, nadciśnienie, a nawet stwardnienie rozsiane. Przede wszystkim badanie oka może wykryć jaskrę i zaćmę, które mogą spowodować ślepotę, jeśli nie zostanie podjęte leczenie. Obie te choroby o wiele łatwiej leczyć, jeśli zostaną wykryte wcześnie. Jeśli zauważysz, że z Twoimi oczami dzieje się coś dziwnego, np. obraz staje się nieostry, oczy Ci łzawią lub wręcz przeciwnie – pieką i są stale suche, widzisz jakieś plamki lub odczuwasz ból gałki ocznej – idź do okulisty natychmiast.  

Jak często

• Badanie jąder co miesiąc
• Przegląd zębów co 6-12 miesięcy
• Morfologia + OB raz na dwa lata
• Glukoza raz w roku
• Badanie WR (kiła) co roku
• Profil lipidowy co 3 lata
• Ciśnienie krwi co 2 lata
• Tętno raz w roku
• Wizyta u okulisty co 3 lata
• Kolonoskopia raz na 10 lat
• Prostata per rectum raz na 5 lat
• Spirometria raz w roku (przy POChP)
• Laboratorium snu wystarczy raz
• HIV raz na rok
• Alergeny wziewne (pakiet) raz
• Alergeny pokarmowe (pakiet) raz 

Pierwsze pogrzeby kumpli. Już wiesz, jak ważne jest zdrowie.

Wg Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego przeciętny mężczyzna w Polsce żyje 73 lata, a więc statystycznie masz jeszcze do przeżycia trzy dekady. Zadbaj o siebie teraz i przeżyj dłużej w dobrej formie. Nie bądź przeciętniakiem!

Zbadaj jelito

Z danych Krajowego Rejestru Nowotworów wynika, że rak jelita grubego zajmuje trzecie miejsce na liście nowotworów atakujących mężczyzn w Polsce. Uwierz, że nie chciałbyś na niego zachorować. Pomijając fakt, że to choroba śmiertelnie niebezpieczna, jej leczenie często wymaga założenia tzw. stomii, czyli woreczka, w którym zbiera się stolec. Nic przyjemnego.

Na szczęście jest to rak, który można skutecznie leczyć, pod warunkiem – a jakże! – wczesnego wykrycia. Najlepszym sposobem profilaktyki tego nowotworu jest kolonoskopia. Jej główną zaletą jest to, że to jeden z nielicznych zabiegów diagnostycznych, które nie tylko wykrywają chorobę, ale również natychmiast ją leczą. Innymi słowy, lekarz sprawdza centymetr po centymetrze Twoje jelito, szukając polipów, czyli narośli, które za kilka lat mogą zezłośliwieć. Gdy kolonoskop dociera do polipa, może go od razu usunąć. I ryzyko, że zachorujesz, spada.

Zbadaj prostatę

Niestety, tak się jakoś składa, że w okolicach 40. r.ż. badania wymagają przełamania wstydu. Zarówno kolonoskopia, jak i badanie prostaty odbywają się bowiem – jak to eufemistycznie ujmują lekarze – per rectum (po naszemu przez odbyt). Urolog, wkładając tam palec, sprawdzi, czy prostata nie jest powiększona. Możesz poczekać z tym badaniem do „50”, ale jeśli w rodzinie miałeś przynajmniej dwa przypadki nowotworu gruczołu krokowego – sprawdź wcześniej.

Zbadaj płuca

Jeżeli palisz papierosy, po 40. r.ż. czujesz już najprawdopodobniej codziennie skutki nałogu. Zaczyna się od porannego kaszlu i zadyszki. To najwyższy czas, żeby sprawdzić swoje płuca. Zrób więc dwa badania – prześwietlenie klatki piersiowej, które oprócz (oby nie!) wykrycia we wczesnym stadium nowotworu płuca potrafi też wykryć inne choroby, np. gruźlicę. Nawet jeśli nie palisz, raz na dwa lata warto sobie zrobić RTG klatki piersiowej.

Palacze powinni też zgłosić się na badanie spirometryczne, czyli – w dużym uproszczeniu – badanie pojemności Twoich płuc. Spirometria potrafi wykryć astmę i tzw. POChP, czyli przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. Ta powszechnie nieznana choroba jest bardzo groźna i często rozpoznawana zbyt późno, by można ją było leczyć. Wczesne rozpoznanie POChP pozwala złagodzić przebieg choroby, a czasami wręcz ją zatrzymać.

Co? Chrapanie

Zapytaj dziewczynę, czy chrapiesz i czy zdarza Ci się na kilkanaście sekund wstrzymywać oddech przez sen. Jeśli tak, możesz cierpieć na tzw. obturacyjny bezdech senny – badanie w laboratorium snu może to potwierdzić. Nieleczony bezdech powoduje trudną do powstrzymania senność za dnia i może się skończyć wypadkiem. 

Alergia może Cię zaatakować w każdym wieku.

Słowo "alergia" pochodzi z połączenia dwóch greckich słów: "allos" – "inny" i "ergos" - działanie. Gdy zatem masz alergię, Twój organizm działa (reaguje) na określone substancje (alergeny) inaczej niż powinien. Według badania ECAP (Epidemiologia Chorób Alergicznych w Polsce) różne objawy reakcji alergicznych występują u niemal 40% Polaków.

Istnieje więc duże prawdopodobieństwo, że i Twój układ immunologiczny reaguje "inaczej" na jakiś alergen. To, że dotychczas mogłeś jeść dosłownie wszystko, spać na sianie i nigdy nie miałeś żadnej wysypki ani załzawionych oczu, nie oznacza wcale, że tak będzie zawsze.

Sprawdź się

Sprawdzanie na zapas nie ma sensu, ale jeśli zauważysz u siebie dziwne objawy, np. cieknący nos bez żadnych innych objawów, świszczący oddech, łzawiące, swędzące oczy albo wysypki bez wyraźnej przyczyny – zamiast sięgać samodzielnie po dostępne bez recepty leki antyalergiczne, warto odwiedzić alergologa i zrobić sobie testy na najczęstsze alergeny.

Testy alergiczne nie są najtańsze (razem z ceną wizyty koszt może przekroczyć 300 zł), ale warto je zrobić, bo gdy dowiesz się, co Cię uczula, będziesz mógł tego uniknąć. Wg badania ECAP najczęstszym alergenem jest kurz, a dokładniej roztocza.

MH 03/2016