Long covid
Coraz więcej danych wskazuje jednak na to, że COVID może zostawiać po sobie ślady na dłużej nawet u tych, którzy przeszli go w miarę łagodnie, tj. bez hospitalizacji. Wg Office for National Statistics u 20% chorych objawy utrzymują się dłużej niż miesiąc, a u 10% ponad trzy miesiące. Wg CDC najczęściej pacjenci skarżą się na: zmęczenie, duszność, kaszel, bóle stawów, bóle w klatce piersiowej, ale często pojawiają się również kłopoty z koncentracją i pamięcią, depresja, bóle mięśni, bóle głowy, utrata węchu lub smaku, nawracająca gorączka i zaburzenia rytmu serca.
Niestety, zdarzają się też poważniejsze dolegliwości, m.in. zapalenie mięśnia sercowego, uszkodzenie płuc i nerek, stany lękowe. Na FB powstały grupy wsparcia dla osób cierpiących na tzw. long COVID, na których ludzie opisują swoje objawy i wymieniają się doświadczeniami. Cytaty w tym tekście są właśnie z jednej z takich grup. Wprawdzie zwykle unikamy dowodów anegdotycznych, ale dopóki nie ma solidnych badań, lepsze to niż nic.
1. Możesz nie móc chodzić
„Dwa miesiące po zakażeniu tak zaczęły mnie boleć stawy, że nie mogę chodzić. Dołączył też ostry ból barku przy najmniejszym nawet ruchu”.
Aż 7 z 10 uczestników badania skarżyło się na bóle mięśni, a u połowy występowały bóle stawów. Co trzeci miał skurcze mięśni. Ok. 75% cierpiało też z powodu uczucia ucisku w klatce piersiowej. W połączeniu z uczuciem dojmującego zmęczenia, które dotknęło niemal 100% badanych, sprawia to, że często nawet najprostsze czynności, jak sprzątanie czy zakupy, stają się wyczynem.
Co robić? Zapomnij o tym, co potrafiłeś przed chorobą, i wracaj do zdrowia wolniej. Wyobraź sobie, że masz 80 lat. Na początku wybieraj aktywność, którą zaleciłbyś swojej babci. Potem nadrobisz. Plan powrotu do formy znajdziesz na kolejnych stronach.
2. Możesz mieć trudności z nauką
„Wchodzę do pokoju i nie wiem po co. W połowie rozmowy zamieram, bo nie wiem, o czym gadamy. Gubię się nawet na filmie”.
Na początku roku na łamach med-rxiv.org, portalu pod auspicjami Yale Univeristy, i „British Medical Journal” ukazały się wyniki dużego badania, w którym wzięło udział prawie 4000 osób z objawami long COVID. Okazało się, że problemy z pamięcią miało ponad 70% z nich. Najczęściej (64%) skarżyli się na pamięć krótkotrwałą, ponad 30% miało kłopot z długotrwałą, a nieco ponad 10% zgłaszało problemy z wykonywaniem codziennych zadań. Prawie połowa miała też kłopoty ze znalezieniem odpowiedniego słowa. Na dodatek prawie 90% skarżyło się na uczucie przymulenia (brain fog), a 75% nie potrafiło się skupić przez dłuższy czas. Te objawy sprawiają, że powrót do pracy jest jeszcze trudniejszy niż po zwykłej chorobie.
Co robić?
Na razie lekarze nie wiedzą dokładnie, co jest przyczyną takiego stanu, więc nie ma jeszcze opracowanych specyficznych schematów leczenia. Zalecają więc to, co zwykle przy kłopotach z pamięcią: stosować dietę śródziemnomorską z dużą ilością ryb i warzyw, dużo spać i trenować mózg, np. rozwiązując testy albo krzyżówki. Z punktu widzenia praktyki – jeśli masz do wykonania jakieś trudne zadanie, zarezerwuj na nie więcej czasu niż zwykle. Na te łatwiejsze zresztą też.
3. Możesz mieć biegunkę
„Nie pamiętam już, kiedy zrobiłem ostatnio normalną kupę. Od czterech miesięcy albo mam wodnistą biegunkę, albo bardzo luźne, miękkie i bezbarwne stolce”.
Problemy z układem trawiennym to u long COVID-owców standard. Na biegunkę skarży się 60% pacjentów, a co czwarty odwrotnie – cierpi na zaparcia.
W takich okolicznościach nie dziwi fakt, że połowa badanych zgłosiła też brak apetytu jako jeden z objawów. Gdy nie możesz się porządnie wypróżnić lub wszystko przez Ciebie przelatuje, trudno jeść z apetytem.
Co robić?
O dziwo, chociaż objawy wydają się przeciwstawne, pomóc może to samo – nawadnianie. W przypadku biegunki musisz uzupełniać elektrolity, w razie zaparć większa ilość płynów pomoże rozluźnić treść jelit. Pij tyle, żeby Twój mocz miał jasny, słomkowy kolor – to najprostszy wskaźnik.
Komentarze