10 badań, które wykonasz sam w domu

Na pewno w dzieciństwie bawiłeś się w doktora, więc jakieś doświadczenie praktyczne już masz. Teraz czas na odrobinę teorii. Dzięki tej uproszczonej instrukcji obsługi ludzkiego organizmu będziesz potrafił samodzielnie ocenić, kiedy możesz spać w miarę spokojnie, oraz jak rozpoznać sygnały, których zlekceważyć nie wolno, i trzeba iść do lekarza z prawdziwym dyplomem. Czasami w trybie pilnym.

1. Największy skarb

W zasadzie nowotwory zaczynają być groźne po 40. roku życia. Gdy masz 20 lat, powinieneś raczej skupić się na zapobieganiu niż szukaniu. Z jednym wyjątkiem – rakiem jądra. To praktycznie jedyny nowotwór, który atakuje mężczyzn przed 30. rokiem życia.

Niestety, łatwo go przegapić, bo nie boli, póki nie jest tak duży, że uciska nerw. Żeby nie dopuścić do rozwoju drania, musisz regularnie badać sobie jądra. Rób to raz w miesiącu, najlepiej w trakcie ciepłej kąpieli – wtedy worek mosznowy jest rozluźniony i lepiej wszystko poczujesz.

Kontroluj jądra, obracając je między kciukiem a palcami. Uciskaj delikatnie, sprawdzając ich spoistość i obecność guzków. Prawidłowe jądro jest gładkie i elastyczne. Z tyłu znajdziesz najądrze. Uwaga – badaj się regularnie, wtedy łatwiej zauważysz zmianę.

Gdy dostrzeżesz jakiekolwiek nieprawidłowości, np. bezbolesne powiększenia i stwardnienie jądra, nierówności i grudki, gdy pojawi się ból etc. – zgłoś się do lekarza urologa. Nie odkładaj wizyty, nie bój się – wcześnie wykryty nowotwór jądra jest całkowicie wyleczalny w ponad 90% przypadków. To co? Dziś pod prysznicem pierwsze badanie.

2. Kup termometr

Zazwyczaj jest tak – wyprowadzasz się od mamy i pakujesz komputer, ciuchy, ewentualnie jakieś łóżko i biurko. Ale termometru ze sobą nie bierzesz. Błąd. Prosty termometr może Ci wiele powiedzieć o stanie Twojego organizmu.

Normalna temperatura ciała waha się między 36,3 a 37°C. Rano jest zwykle niższa niż wieczorem. Jeśli temperatura jest wyższa niż 37°C, ale nie przekracza 38,4°C, nie zbijaj jej. Podwyższona temperatura to mechanizm obronny – organizm w ten sposób pomaga zwalczać wirusy.

Jednak gdy termometr wskaże 38,5 lub więcej stopni, weź tabletki zbijające gorączkę, np. paracetamol lub aspirynę. Gdy gorączka jest bardzo wysoka, powyżej 39,5°C, lub trwa dłużej niż 4 dni – idź do lekarza.

3. Stan Twojej pompy paliwa

Tak jak silnik bez paliwa nie pojedzie, tak i Twoje ciało nie ruszy się z miejsca, gdy nie będzie miało regularnych dostaw tlenu i składników odżywczych do najdalszych nawet zakamarków. Funkcje pompy paliwa pełni serce.

Jeśli ono szwankuje, skutki zaczynają być odczuwalne w całym organizmie. Może Cię boleć głowa, wolniej goić się rany, będziesz się szybciej męczył i zdecydowanie wolniej biegał. Na szczęście podstawowe parametry serca, czyli tętno i ciśnienie, możesz łatwo zbadać sobie sam.

Tętno spoczynkowe. Przyłóż palec wskazujący i środkowy do nadgarstka, po wewnętrznej stronie. Licz uderzenia przez 60 sekund. Tętno u większości mężczyzn mieści się w zakresie od 50 do 90 uderzeń na minutę. U dwudziestoparolatka nie powinno przekraczać 75 uderzeń na minutę. Jeśli masz szybsze, zapewne za dużo czasu spędzasz przed kompem.

Powrót do normy. „Im szybciej Twoje tętno wraca do normy po wysiłku, tym jest zdrowsze” – mówi prof. David Goldspink, specjalista medycyny sportowej na John Moores University w Liverpoolu. Poćwicz intensywnie przez 10 minut, zmierz tętno, odczekaj minutę i zmierz je ponownie. Jeśli spadło o mniej niż 25 uderzeń/min, oznacza to, że pora zacząć ćwiczyć.

Zmierz ciśnienie. Na pewno któraś z Twoich cioć ma ciśnieniomierz. Przy każdej wizycie sprawdź sobie ciśnienie. Najdokładniejsze są ciśnieniomierze naramienne. Pamiętaj, żeby rękę położyć na stole, tak by była mniej więcej na wysokości serca. Podczas pomiaru nie ruszaj się, nie rozmawiaj i nie śmiej. Idealne ciśnienie to 120/80 mm Hg. Jeśli wzrośnie powyżej 130/90 – idź do lekarza.

4. Popatrz w dół

Sikając, nie rozglądaj się nerwowo dookoła – w domu nie ma co oglądać, a w publicznym szalecie jest to niemile widziane. Skorzystaj z okazji i popatrz na kolor moczu. Jeśli jest ciemnożółty – uzupełnij płyny, bo jesteś odwodniony. Jeśli jest mętny – może to oznaczać infekcję dróg moczowych. Czerwony sugeruje obecność krwi w moczu. W tych dwóch ostatnich przypadkach lepiej umów się na wizytę w przychodni.

5. Popukaj się w czoło

Przeziębiłeś się. Dręczy Cię katar, przez który trudno Ci oddychać. Postukaj się palcami po twarzy – między i nad brwiami, pod oczami, na policzkach. Jeśli takie lekkie stuknięcie wywoła ból, prawdopodobnie masz zapalenie zatok.

„Ból głowy towarzyszący chorym zatokom jest dokuczliwy, nasila się przy pochylaniu głowy. Jeżeli dodatkowo ostukiwanie palcami okolic oczu sprawia ból, możemy być raczej pewni diagnozy”– mówi dr Robert Starzec, chirurg, nasz redakcyjny ekspert medyczny.

Co robić? Idź do lekarza, bo niezbędny może być antybiotyk. Zanim do niego trafisz, możesz sobie ulżyć preparatami bez recepty i kroplami z substancją obkurczającą śluzówkę, które udrożnią nos. Uwaga: krople stosuj nie dłużej niż kilka dni – łatwo się od nich uzależnić, a odzwyczaić później bardzo trudno.

6. Pomacaj pachwinę

Przesadziłeś z ciężarami i od kilku dni czujesz piekący ból w okolicy pachwiny. Połóż się na plecach i dokładnie obmacaj pachwinę. Jeśli wyczujesz wybrzuszenie, które pod naciskiem przesuwa się w stronę brzucha – to przepuklina pachwinowa.

Często występuje też przepuklina pępkowa – wytropisz ją, obmacując pępek. Jeśli wyczujesz w nim elastyczną piłeczkę, to właśnie przepuklina. „Wiele przypadków przepukliny można wykryć samodzielnie – mówi dr Robert Starzec. – Jeśli je wyczujesz, powinieneś natychmiast iść do lekarza.

To samo nie przejdzie, co gorsza, będzie się powiększało i może dojść do zaklinowania się jelita. Operacja chirurgiczna jest niezbędna, i to jak najszybciej”.

7. Nie widzisz problemu?

Oczywiście nic nie zastąpi wizyty u okulisty (profilaktycznie raz na dwa-trzy lata wystarczy). Ale warto też samemu sprawdzić wzrok. „Regularne sprawdzanie jakości widzenia do dali i bliży pozwala na wcześniejsze spostrzeżenie niepokojących objawów.

Bardzo proste badania wykonane w warunkach domowych mogą wykluczyć lub potwierdzić wady i choroby oczu” – mówi dr Robert Matusik, okulista z z Centrum Okulistycznego Nowy Wzrok. Odsuń gazetę na odległość wyciągniętej ręki, zamknij jedno oko i spróbuj przeczytać wszystkie litery rzędami od góry do dołu. Zapisz, który rząd widziałeś ostatni bez problemu. Następnie zamknij drugie oko i powtórz ćwiczenie. Jeśli wyniki się różnią – idź do okulisty.

8. Wystaw język

Wprawdzie mama zawsze Ci powtarzała, że nie wystawia się języka, ale jeśli robisz to przed lustrem, to ten zakaz już nie obowiązuje. W jasno oświetlonej łazience wystaw język i dokładnie mu się przyjrzyj.

Jeśli zauważysz na nim biały, żółtawy albo wręcz pomarańczowy nalot, a nie jesteś akurat przeziębiony, może to być oznaka, że cierpisz na chorobę refluksową. Dodatkowo często dręczy Cię zgaga? Idź do lekarza.

9. Popatrz w oczy

Widzisz pod nimi małe, miękkie grudki w kolorze wosku? Takie grudki to skupiska cholesterolu, a skoro są już widoczne na skórze, to najprawdopodobniej poziom cholesterolu we krwi jest już dużo za duży. Zrób sobie profil lipidowy – kosztuje ok. 30 zł. Jeśli normy będą przekroczone, pokaż wyniki lekarzowi.

10. Ugaś pragnienie

Od tygodni ciągle chodzisz senny, stale chce Ci się pić i mocno schudłeś? Na dodatek Twój oddech pachnie acetonem? Nie lekceważ tego, bo to może być cukrzyca. Idź do lekarza. Nieleczona cukrzyca grozi nawet śmiercią.

MH 09/14