Gaslighting - przemoc w białych rękawiczkach

Gaslighting – czyli celowy i wyjątkowo wyrafinowany rodzaj psychicznej przemocy. Sam termin został zaczerpnięty z przedwojennej sztuki "Gas Light" Patricka Hamiltona, w której poznajemy historie pewnego małżeństwa, a raczej jego dramat. Fabuła opowiada o okrutnym mężu, który poprzez manipulacje, zakłócanie postrzegania rzeczywistości i kłamstwa rujnuje zdrowie psychiczne swojej żony. I dokładnie tym jest gaslighting. Jest świadomym, systematycznym i celowym odbieraniem wiary w siebie, swoją percepcję świata i własne osądy. Niestety nie jest to wymysł rodem z teatralnej sceny, a codzienny dramat tysięcy ludzi.

ZOBACZ: Tak kobiety kłamią w łóżku

I jak w każdym rodzaju manipulacji także i tu chodzi o przejęcie kontroli nad ofiarą, aż przyjmie ona jedyną akceptowalną, z punktu widzenia dręczyciela, wersję rzeczywistości. Manipulatorami najczęściej są osoby o zaburzeniach osobowości (psychopaci, narcyzi), ale nieświadomy i sporadyczny gaslighting może dotyczyć nawet 20% społeczeństwa. .

Osoby uprawiające gaslighting starają się kontrolować innych, aby zaspokoić własne potrzeby lub pragnienia w sposób manipulujący lub nieuczciwy. To nadużywanie władzy i pozycji wynikającej z danej relacji, aby zdominować inną osobę. 

Zazwyczaj bardzo trudno jest rozpoznać działanie manipulatora, bo jego plan jest długofalowy i wdrażany bardzo ostrożnie. Ofiara często nie ma pojęcia, że właśnie tkana jest nić kłamstw i ohydnych machinacji, w którą prędzej czy później wpadnie lub przynajmniej się z nią zetknie.

Poszkodowani bardzo często nie mogą też liczyć na pomoc wspólnych znajomych czy rodziny – dla zewnętrznych obserwatorów gaslighter może się bowiem jawić jako doskonała żona, matka czy córka. Ba! Sama ofiara bardzo często (i bardzo długo) nie jest świadoma, że coś złego się dzieje. Jeśli zdziwiła Cię wzmianka o tych żonach i matkach, tym bardziej powinieneś uważać – mężczyźni padają ofiarami przemocy psychicznej tak samo często jak kobiety.

Tymczasem istnieją pewne zachowania, które świadczą o tym, że osoba, z którą jesteś w dobrej komitywie, jest gaslighterem. Oto one.

1. Kłamstwa

Oczywiście nie każdy kłamca jest od razy psychopatycznym manipulatorem, ale jest różnica pomiędzy „Nie zjadłam Twojego szejka”, a systematycznym zakłamywaniem rzeczywistości. Charakterystyczne jest to, że gaslighterzy zazwyczaj zaczynają się od małych kłamstw, by przejść do tych bardziej znaczących. Kiedy zaś zostaną złapani na kłamstwie i nawet dowody rzeczowe – SMS-y, maile – świadczą przeciwko nim, odmawiają przyznania się do winy. Będą zaprzeczać i kłamać, dopóki nie zakwestionujesz swojej wersji wydarzeń i ostatecznie uwierzysz w ich narrację.

2. Utrata pewności siebie

Gaslighterzy doskonale potrafią wyczuć słabe punkty swojej ofiary, jej kompleksy oraz obszary, w których czuje się słabsza, by bezbłędnie to wszystko wykorzystać. Będą konsekwentnie bombardować miękką krytyką, czynić złośliwe komentarze, by następnie kazać Ci przestać się tym zadręczać. Osoba, która jest w ten sposób atakowana, kwestionuje swoją wartość i w konsekwencji identyfikuje się z perspektywą gaslightera.

ZOBACZ TEŻ: Strzeż się - tak manipulują kobiety

3. Krzywoprzysięstwo

Bardzo częstą praktyką gaslighterów jest łamanie danego słowa, niweczenie wspólnych planów i… wmawianie Ci, że tak naprawdę żadnych planów nie było. Że sobie coś ubzdurałeś, jak zwykle źle zinterpretowałeś ich słowa, albo za bardzo popuściłeś wodzy fantazji. To nie tak, że to oni dali ciała – to Ty. Wszystko to Twoja wina. I oni Ci to doskonale wytłumaczą.

4. Zniekształcają Twoje relacje z innymi

Gaslighterzy manipulują tym, jak widzisz kluczowych ludzi w swoim życiu. Bardzo często, choć nie wprost, będą sygnalizować, że ojciec Cię nie kocha, Twój przyjaciel obrabia Ci tyłek, a Twoja siostra notorycznie Cię okłamuje. W tym samym czasie będą rozwijać relacje z niektórymi z tych ludzi, kreując swój – i Twój, naturalnie – wizerunek, ale zgodnie ze swoim wypaczonym interesem.

5. Kwestionowanie zdrowia psychicznego

Czas na gruby kaliber. Te działa gaslighterzy wytaczają, gdy jest już z Tobą źle, zazwyczaj po zastosowaniu wszystkich powyższych taktyk. Jest to moment, kiedy ofiara jest już zagubiona i często-gęsto nie ma oparcia wśród bliskich czy znajomych. Wówczas gaslighter będzie kwestionować Twoją wersję wydarzeń, mówiąc Ci, że jesteś paranoikiem. Stąd już tylko krok do stwierdzenia, że Ci odbiło. I zresztą o to im chodzi.

6. Fałszywe oskarżenia

Bardzo często oprawcy w białych rękawiczkach oskarżają swoje ofiary o czyny, których sami się dopuścili. Zazwyczaj są to wyssane z palca oskarżenia o niewierność. Oni sami zdradzają, więc przyjmują właśnie taką percepcję świata: są nieufni, oskarżycielscy, roszczeniowi. Paradoksalnie nierzadko zdarza się, że to właśnie cyklicznie serwowane pranie mózgu pcha ofiarę na drogę występku: wierny mąż zdradza, a ułożony i uczciwy syn zaczyna kłamać albo przeginać z używkami

7. Utrata decyzyjności

W wyniku działania gaslightera możesz zacząć myśleć, że wszystko jest Twoją winą. Przed powrotem do domu zaczniesz się zastanawiać, czy z czymś nie podpadłeś, czy nie popełniłeś zaniedbań, które mogłyby nie spodobać się Twojemu manipulatorowi. Zaczniesz za wszystko przepraszać i kajać się. I nawet jak to dostrzeżesz, zaczniesz ganić się w myślach za swoją ckliwą wrażliwość. Ty. Sam. Siebie. W końcu to Twoja wina! Będziesz czuć się zaniepokojony i odizolowany. Zaczniesz kwestionować swoje wrażenia, myśli i uczucia, co w ostateczności doprowadzi do trudności w podejmowaniu decyzji. Ale obok będzie ktoś, kto chętnie je za Ciebie podejmie.